Hamilelikte kadındaki değişiklikler ve bilinmesi gerekenler.

HAMİLELİKTE KADINDAKİ DEĞİŞİKLİKLER VE BİLİNMESİ GEREKENLER 

Hamilelikte AŞERMEK nedir?

Normal dışı yiyecek tüketimine bağlı zorunlu davranış biçimidir. En çok kil, nişasta ve buza karşı aşerme gözükür. Aşermenin nedeni kansızlıktır. Tedavisinde de demir verilir. 

 Hamilelikte BULANTI neden olur?

Genellikle ilk haftalarda başlar, 4üncü haftadan 14üncü haftaya kadar devam edebilir. Nedeni gebelik hormonu progesteron ve HCG?nin artmasına bağlı midenin tembel çalışmasıdır. Aşırı kusmalar olursa bu durumda kilo kaybı keton artışına bağlı asidoz, dehidratasyon (sıvı kaybı bulguları) ve elektrolit kaybı olur ki buna; “hiperemezis gravidarum" isim verilir. Bu durumda hastanın hastanede takibi ve kaybettiklerini tamamlaması gerekir.

 Hamilelikte SİGARA ve tütün kullanımı olmalı mıdır?

Kesinlikle tavsiye edilmez. Annenin ve fetusun (bebeğin) doğum kilosunu azaltır. Erken doğumlara ve plecantanın erken ayrılmasına (dekolman), EMR (erken memran rüktürü) yani su kesesinin erken yırtılmasına yol açabilir. Bazen de hamilelik kanamalarına yol açabilir. Sigara kullanan hamile kadınlarda bebeklerinin doğum kilosu ortalama 200gr azalır.

Hamilelikte ALKOL kullanımı olmalı mıdır?

Fetal alkol sendrumu (FAS) yapar. Doğum öncesi ve doğum sonrası büyüme geriliği, yüzde şekil bozuklukları, kalp ve eklemlerde anormallikler ve zeka gerilikleri yapabilir.

Hamilelikte spor ve EGZERSİZ nasıl olmalıdır?

Değişik aralıklarla yapılan sporun ve egzersizin fetusa büyük bir zararı yoktur. Ancak, devamlı yapılan ağır sporlar, rahim içindeki bebeğin (fetusun) büyüme geriliğine yani kilo azlığına yol açar. Çoğul gebelikte (ikiz veya üçüz), hipertansiyonu olan gebelerde, erken doğum öyküsü olan hamile kadınlarda ve daha önce düşük doğum ağırlıklı bebek doğurmuş hamile kadınlara egzersiz yasaktır. Hatta bu gibi durumlarda hamilelikten önceki aktivitelerini dahi kısıtlamaları gerekir.

Hamilelikte YOLCULUK nasıl olmalıdır?

Alışılagelmiş şekildeki yolculukların hamilelikte sakıncası yoktur. Ancak hamilelikte venöz dolaşımda (toplar damarla kalbe dönen dolaşımda) staz (venöz dolaşımın durması veya yavaşlaması) olasılığına karşı uzun oturmalardan kaçınılmalıdır. Uzun otomobil yolculuklarında sık molalar vererek hamile kadınları yürüyüşler yapması sağlanmalıdır. Basınç ayarlı uçaklarla yolculuk yapılması hamilelik için sakınca teşkil etmez.

Hamilelikte MİDE YANMASI niçin olur?

Bu şikayet hamileliğin son dönemlerinde sıkça görülür. Nedeni; progesteron gebelik hormonuna bağlı değişiklikler ve rahmin büyümeye bağlı olarak mideyi yukarı itmesi ve mide içindeki yemeklerle beraber, yemek borusuna geri kaçmasından kaynaklanır. Tedavide aliminyum hidroksit ve magnezyum trisilikat gibi (talcid ve rennie) antiasitler bu sorunu çözer. Ayrıca aşırı yemeklerden kaçınmalı az ve sık yemelidir.

Hamilelikte BEL AĞRISI niçin olur?

Hamilelikte pelvis kemiğinin (kalça kemiği) öndeki pubis kemiği denilen uçlar yarım cm birbirinden ayrılırlar. Bel de ise bel omurları ile kalça kemiği arasındaki eğim fazlalaşır. Bu nedenle kalçada hem önde ağrı hemde ön taraftaki ayrılmış olan pubis kemiğinde ağrılar olur. Beldeki eğimin artmasına bağlı olarak lordoz gelişir ve hamile kadınlar lordlar gibi yürürler. Tedavisinde diclomad gibi ağrı kesici ve antienflamatuar ilaçlar tablet veya jel şeklinde verilebilir.

Hamilelikte KABIZLIK niçin olur?

1-Hamilelikte kalın barsaklarda su geri emilimi çok fazladır. Dolayısıyla barsaklar susuz kalır ve tembelleşir.

2-Gebelik hormonu progesteron etkisi ile barsaklar atonik olur (az çalışır)

3-Büyüyen uterus (rahim) barsaklara mekanik baskı yapar.

Çözüm: Bol su içmeli, sebze ve meyveyi fazla tüketmelidir. Hamilelikte VARİS niçin olur? Hamilelerde bacaklarda ve uyruk (baldır) bölgelerinde, artan venöz basınç bacaklardaki ve dış genital organlarda örneğin dış büyük dudaklardaki varisleri artırabilir. Çözüm için; ayakları yükseltmeli ve elastik destekli külotlu varis çorapları giyilmelidir. Dış dudak varislerinde ise vajenle anüs bölgesine (perineye) birkaç ped koyarak sıkı destek verilmelidir.

 Hamilelikte CİNSEL İLİŞKİ nasıl olmalıdır?

Daha önce düşük hikayesi olan hamilelerde ilk 3 ay içinde cinsel ilişki yasaktır. Bunun dışında yüksek riskli gebelerde 32nci haftadan sonra cinsel ilişki yasaktır. Bu yüksek riskli gebelikler şunlardır; daha önceki hamileliğinde su kesesinin erken yırtılması, daha önce erken doğum yapmış olması, cinsel ilişkiden sonra rahimlerinde çok şiddetli kasılmalar veya kanamalar olan hastalara 32nci haftadan sonra cinsel ilişki yasaktır. Şunu da hiç akıldan çıkartmamak gerekir ki; 32nci haftadan sonra cinsel ilişkide, orgazm olan gebelerin erken doğum yapma riskleri vardır.

Hamilelikte VAJİNAL TEMİZLİK nasıl olmalıdır?

Hamile kadın küvete girebilir çünkü küvetteki su vajenden yukarı çıkmaz. Vajinal duş şırınga tipi olmamalı eğer şırınga tipi duş ise şırınga ucu vajinadan 7,5cm?nin üzerine girilmemelidir. Vajina duş kesesi ile yıkanabilir.

Hamilelikte BEBEK HAREKETLERİ NE ZAMAN hissedilir?

İlk gebelerde 20nci haftaya doğru, daha önce doğum yapmış hamile kadınlarda ise 16ncı haftalarda hissedilmeye başlanır.

Hamilelikte BEBEK CİNSİYETİ ne zaman belli olur ve bakılır?

Rahim içindeki fetusta 12nci haftaya kadar hem kız fetuskarda hem de erkek fetuslarda yumurtalıklar karın içinde olduğu için 12nci haftadan önce, ultrasonla cinsiyet tayini belli olmaz. Erkek fetuslarda yumurtalıklar 12nci haftadan sonra torbalara iner. Dolayısıyla ultrason ile en güvenilir cinsiyet tayini 14üncü haftadan sonra yapılmalıdır.

HAMİLELİKTE YAPILAN TARAMA TESTLERİ

Rutin check up testleri: Hamileliğin ilk 3 ayı içerisinde yapılması gereken testler nelerdir? Kan grubu, tam kan sayımı, tam idrar tetkiki ve idrar kültürü, PAP smear, biyokimya testleri, kan ?ekeri, toksoplazma ve rubella (kızamıkçık) antikorlarının bakılması, TSH bakılması, Ayrıca ultrasonla fetal geli?menin değerlendirilmesi anne ve babanın kan gruplarının değerlendirilerek Rh uyumsuzluğunun olup olmadığının ara?tırılması gibi tetkikler yapılır. Bu testler içinde hikayesinde klamidia enfeksiyonu geçirmi? kadınlarda klamidia kültürü yapılmalıdır.

 Ultrasonografi: Ultrasonografi gebelik (hamilelik) takibinde altın standardtır. Kadın hastalıkları ve doğum hekiminin eli koludur. Gebeliğin ilk haftalarından itibaren doğuma kadar bebek gelişmesini ve gebelik komplikasyonlarını takip etmede en iyi yöntemdir. İlk haftalarda dış gebelik mi yoksa rahim içi gebelik mi? Teşhisinden başlayarak, 6. haftada fetal kalp atışlarının görülmesi ile fetusun canlılığının tesbiti yapılır. Sonraki haftalarda bebeğin büyüme yaşı ağırlığı saptanarak takvim yaşına göre büyümenin uygunluk gösterip göstermediği saptanır.Ayrıca fetal anomaller, büyüme geriliği, fetusun pozisyonu, gelen kısmın (baş, makat, yan) ne olduğunu bize rahatlıkla gösterir. Ayrıca su kesesinin durumu, suyun azlığı veya çokluğu, plesantanın durumu ve yerleşmesini  (aşağı, yan veya üstte )  bizlere gösterir. Ayrıca cinsiyet tayinindede yardımcı olur.

Ultrasound; ultra ses demektir. 20000 hertz üzerindeki ses dalgalarıdır. Herhangi bir iyonizan radyasyon özelliği yoktur. Dolayısı ile fetus üzerine, yapılma sıklığı ne olursa olsun herhangi bir yan etkisi yoktur.

İkili tarama testi (ikili test) nedir?

Gebeliğin ilk trimestde (ilk 3 ay içinde yapılan testlerdendir) yapılan testlerdendir. Yapılma zamanı gebeliğin 11inci ila 14üncü hafta arasında yapılmalıdır. Güveninirliği %90'dır. Yapılma şekli şöyledir; aynı gün ultrason altında bebeğin ense kalınlığı (nuchal translucency) ve CRL (tepe kuyruk sokumu mesafesi) ölçülür. Kayıt yapılır. Aynı gün hamile kadından kan alınır. PAPP-A ve serbest BHCG çalışılır. Özel bir sayım cihazında değerlendirme yapılır. Sonuç 1/200 olan sınır değerin altında ise kromozal bozukluk yönünden risk vardır. 1 ay sonra 3lü tarama testi yapılır. Bu testtede riskli sonuç çıkarsa amniyo sentez yapmak gerekir. Sonuç 1/200'ün ne kadar üst sınırlarında çıkarsa risk o kadar azalır.

 Üçlü tarama testi (üçlü test) nedir ve ne zaman yapılır?

Üçlü tarama testi ikinci trimestir (2nci üç aylık) tarama testlerindendir. Yapılma zamanı 16 ila 19uncu gebelik haftaları arasındadır. Güvenirliliği %70 dir.Burada klinisyen kadın doğum uzmanı BPD (kafa çapını) ölçer. Kayıt yapılır. Buna göre gebelik haftası hesaplanır. Aynı gün laboratuvarda kan alınır. Laboratuvarda 3 tetkik çalışılır. Bunlar Alfa föto protein, E3 ve serbest BHCG değerleri ile birlikte sayım cihazından sonuç alınır. Sınır değeri olan 1/200'ün üzerinde riskten uzaklaşılır. Bu arada 2li test ve 3lü test taramalarında sonuçları 1/200'ün altında ise kadının yaşına bakılmaksızın amniyosentez yapılması gerekir. Üçlü taramU testinin güvenirliliği %70 olduğu için son zamalarda artık terkedilerek, 4 lü(dörtlü) tarama testi yapılmaktadır. Çünkü dörtlü tarama testi;%85 güvenirliliği olan bir ikinci trimestr(ikinci 3 ay) tarama testidir.

Dörtlü tarama testi(dörtlü test)nedir ve ne zaman yapılır?

Dörtlü tarama testide üçlü tarama testi gibi ikinci trimestr(ikinci üç aylık dilimde)yapılan bir testtir. Güvenirliliği %85 olduğu için artık, 3 lü test yerine, dörtlü tarama testi yaplmaktadır. Gebeliğin 16 ila 19 cu haftalarında yapılır. 3 lü tarama testinde olduğu gibi bebeğin baş çevresi (BPD) ölçülerek gebelik haftası kayıt edilir. Aynı gün anneden kan alınarak 3 lü tarama testindeki 3 hormona(serbest BHCG,AFP ve E3) ilave olarak İNHİBİN A değerlerine bakılarak özel bir sayım cihazında değerlendirilerek sonuç verilir. Sınır değeleri yukadaki testler gibidir. 1/200 ün altı riskli guruptur.

Hamilelikte Amniyosentez nedir ve amniyosentez ne zaman yapılır?

Amniyosentez, bebeğin su kesesinden genetik tanı amacıyla karından özel bir iğne ile ultrason kontrolü altında grilerek yaklaşık 20cc kadar amniyon suyunun alınması işlemidir.1-Daha önceden kromozal bozukluğu olan bebek doğurmuş hastalara2-3'ten fazla düşük yapmış hamilelere3-Akraba evliliklerinde4-Anne tarafında ya da baba tarafında kalıtsal hastalıkların olması durumunda5-Anne yaşının 35'in üzerinde olması durumunda6-İkili ve üçlü tarama testlerinin sınır değeri olan 1/200'ün altında bulunan sonuçlarda, Örneğin; her iki testin sonucunun 1/50 çivarı olması durumlarında amniyosentez yapılır.Amniyosentez sonrası düşük yapma riski 200 amniyosentez vakasında 1'dir.Amniyosentezin yapılma zamanı gebeliğin 16ncı ila 18inci haftaları arasıdır. Sonucun çıkması 20 gün sürer. Son zamanlarda anormal çocukların bir an önce sonlandırılması için daha erken haftalarda ve daha kısa sürede tanı konulması için kordosentez işlemi yapılmaktadır. 

Hamilelikte şeker yükleme testi ne zaman yapılır?

20 ila 22nci hafta arasında yapılır. Önce açlık kan şekeri için kan alınır. Sonra 50gr şeker (glukozlu su) içirilir. 1 saat sonra yeniden kan alınır (bu testte 50gr glukoz chalenge testi denir). Sonuçta 140mg/100ml'nin altında çıkarsa sonuç %99 gebelik diabeti yoktur.1 saat sonraki kan şekeri 140mg/100ml'nin üzerine çıkarsa gebelik diabetini ekarte etmek için 3 saatlik şeker yükleme testi yapılır. Burada pozitif bir sonuç çıkarsa hastaya boyuna ve kilosuna göre özel diyet verilir.

 NST (non stress test) nedir ve ne zaman yapılır?

NST testi 3üncü trimestir (3üncü 3 aylık). Tarama ve biyofizik skorlarındandır. 32nci haftadan sonra yapılır. 32nci haftadan önce yapılan NST'nin bir anlamı yoktur. Çünkü bebeğin nörolojik sistemin bilinçli ve anlamlı haraketleri 32nci haftadan sonra başlar. Rahim içindeki bebeğin kordon dolanması veya kordon sıkışması veya solunum sıkıntısı çekmesi, rahim içinde büyüme geriliğinin bulunması(IUGR), rahim içinde asviksi gibi durumlarda son derece yararlı olan bir testir. Normal bir NST de bebek hareket ettiği zamanlar kalp atımı dakikda 15 atım artar bu duruma NST reaktif yani normal NST diye tanımlanır. Bu durumda bebek son derece rahattır, iyi oksijen alıyordur. Şayet bebek hareket ettiği halde kalp atım sayısı hiç değişmiyorsa, nonreaktif NST diye tanımlanır. Bu durum son derece riskli bir durumdur. Bebek rahim içinde sıkıntı içindedir. İyi oksijen alamıyordur, iyi beslenemiyordur. Bu durumda gerekli hazırlıklar yapılarak bebek bir an önce sezaryen operasyonu ile rahim içindeki sıkıntılı ortamdan kurtarılarak rahim içinde ölmesi engellenir.

Hangi durumlarda acilen doktora haber verilmelidir? (hamilelikte acil durumlar nelerdir?)

1-Lekelenme dahi olsa en küçük vajinal kanama durumlarında,

 2-Ellerde ve ayaklarda ödem (şişme)

3İdrar yaparken yanma ve zor idrar yapma

4-Akıntının çok pis kokması

5-İnatçı kusmalarda

6-Ağrı kesicilere cevap vermeyen şiddetli baş ağrılarında

7-Bilinç bulanıklığında

8-İdrarın çok azalması durumlarında

9-Titreme ve 38 derecenin üzerinde ateş 

10-Büyük tansiyonun (maksima) 140mm(14) çiva basıncının üzerinde olması veya küçük tansiyonun (minima) 90mm(9) çiva basıncından yüksek olması durumlarında

11-Vajinadan su gelmesi durumun (normal vajinal akıntı kıvamlı ve konsantredir. amniyon sıvısı zarı yırtıldığı zaman gelen su idrar gibi bir sudur, kıvamlı değildir. Tereddüt edilirse evde tunusol kağıdı bulundurulmalı sarı turnusol kağıdına gelen akıntı birkaç damla dökülür. Renk mavi olursa (alkaliktir) gelen su, su kesesinden geliyordur acilen doktora haber vermek gerekir. Eğer turnusol kağıdında renk değişikliği olmazsa vajinal akıntıdır (asidiktir) endişelenecek bir durum yoktur.

12- 28inci haftadan sonra karında hiç gevşemeyen devamlı sertleşmelerin ve ağrıların olması (dekolman plecanta) durumunda. Bu durumda eş (plecanta) rahim duvarından erken ayrılmıştır veya plecantada yırtık olmuştur. Çok acil bir durumdur bir an önce müdahale etmek gerekir.

Doğum için ne zaman hastaneye gitmek gerekir?

1-İlk gebelikte sancıların (kontraksiyonların) 15 ila 20 dakika ara ile daha önceden doğum yapmışlarda ise 30 dakika ara ile sancıların (kontraksiyonların) gelmesi durumlarında,

 2-Halk arasında nişan kanaması denilen tıpta ise dilatasyon (açılma) kanaması denilen rahim ağzındaki tıkaçın atılarak 1-2 damla sümüksü pembemsi kanamanın gelmesi

3-Vajinadan 1 su bardağı kadar berrak suyun gelmesi (su kesesinin açılması) durumunda

 4-Yukarıda 12inci sırada yazılmış olan hiç gevşeme olmaksızın çok ağrılı rahim kasılmalarında

5-Nişan kanamasının dışında anormal vajinal kanamalarda doğum için hastaneye başvurmak gerekir.